حضانت موارد حقوقی حضانت
حضانت چیست
حضانت در لغت به معنی مراقبت و محافظت و سرپرستی از فرزند است. در واقع حضانت هم حق و هم تکلیفی است که پدر و مادر برای نگهداری از فرزند خود را دارند.حضانت فرزند با پدر و مادر آنها است مگر اینکه الزام آنها به نگهداری از طفل امکان پذیر نباشد و یا پدر یا مادر فوت کرده باشند و یا اینکه حضانت از آنها برداشته شده باشد که در این صورت پس از پدر و مادر و نبودن انها حضانت فرزند با جدپدری و وصی می باشد.
حضانت در قانون یکی از مهم ترین حق و حقوق طفل می باشد و پدر و مادر موظف هستند قواعد مربوط به آن را رعایت کنند.
تکلیف و اجبار والدین به حضانت فرزند:
علاوه بر حق حضانتی که قانون گذار برای پدر و مادر درنظر گرفته،آن را جز تکالیف پدر و مادر هم قرار داده است.
طبق قانون مدنی،هیچ کدام ازپدر و مادر حق ندارند در مدت زمانی که حضانت طفل به عهده او است از نگهداری فرزند خودداری کنند و در صورت امتناع از نگهداری از سوی یکی از آنها حاکم باید به تقاضای دیگری یا قیم یا خویشاوندان نزدیک یا مدعی العموم نگهداری طفل را به پدر و مادری که حضانت به عهده او است الزام کند و در صورتی که اجبار ممکن نباشد نگهداری را به خرج پدر یا در صورت فوت پدر با خرج مادر تامین کند.که در صورت عدم نگهداری طبق قانون حمایت خانواده،مسئولیت کیفری برای عدم نگهداری طفل درنظر گرفته شده است.مطابق این ماده هرکس از اجرای حکم امتناع کند و یا مانع اجرای حکم شود یا از تحویل طفل امتناع کند،حسب تقاضای ذی نفع و به دستور دادگاه صادرکننده رای نخستین تا زمان اجرای حکم بازداشت می شود.
پس دادگاه در صورت خودداری پدر و مادر از نگهداری فرزند می تواند آنها را به نگهداری الزام و اجبار کند.
سن حضانت فرزند در صورت جدایی زن و مرد:
ممکن است زن و شوهر به هر دلیل جدا از هم زندگی کنند و یا طلاق گرفته و دیگر با یکدیگر زندگی مشترکی نداشته باشند در این صورت طبق قانون مدنی حضانت فرزندان تا پایان 7 سالگی با مادر است و بعد از آن حضانت فرزند دختر تا 9 سال و حضانت فرزند پسر تا 15 سال با پدر است. بنابراین ممکن است زن و شوهر هنوز درخواست طلاقنداده باشند اما دادخواست حضانت،سلب حضانت و ملاقات فرزند را ثبت کنند که در این صورت موارد ذکر شده قبل از طلاق نیز می تواند در دادگاه مورد پذیرش قرار گیرد.
همچنین طبق قانون حمایت خانواده ،هرگاه شخصی که مسئول حضانت است از انجام تکالیف خود خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذی حق شود،برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت و در صورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم می شود.
حضانت فرزند در طلاق توافقی:
در طلاق توافقی ممکن است زن و شوهر توافق کنند که نگه داری و حضانت فرزند مشترکشان به صورت دائم با یکی از والدین باشد و یا توافق کنند با وجود اینکه فرزند کمتر از هفت سال است حضانت با پدر باشد و یا بعد از هفت سال هم حضانت با مادر باشد و امثال آن،که در این صورت اگر دادگاه تشخیص دهد توافقات راجع به نگهداری طفل بر خلاف مصلحت او است، میتواند حضانت را به دیگری واگذار کند و یا برای طفل ناظر درنظر بگیرد یا حتی اگر توافق زن و شوهر به صلاح طفل نباشد آن را اجرا ننماید.
پس اگر زن و شوهر بایکدیگر توافق کنند که حضانت به پدر داده شود و بر اساس آن توافقات حکم طلاق صادر شود،مادر مجدد نمی تواند حضانت فرزند را حتی در صورتی که زیر 7 سال باشد، تقاضا کند.
مواردی سلب حضانت والدین:
1 – طبق قانون مدنی : اگر مادر درمدتی که حضانت طفل با او است دچار بیماری جنون شود یا با شخص دیگری ازدواج کندحق حضانت به پدر تعلق می گیرد.پس طبق قانون جنون یا شوهر کردن مادر (ازدواج مجدد مادر) موجب این می شود که حضانت از مادر گرفته شود.
2-طبق قانون مدنی :هر گاه به دلیل مواظبت نبودن پدر و مادر از طفل یا سو رفتار انها نسبت به او، طفل از نظر جسمانی یا اخلاقی آسیب ببیند یا در معرض آسیب باشد،دادگاه می تواند به تقاضای نزدیکان طفل یا قیم او هرتصمیمی که از نظرش صحیح می باشد را برای آن طفل درنظر بگیرد.
چند نمونه از موارد عدم مواظبت صحیح یا سو رفتارپدر و مادر:
1-اعتیاد زیان آور پدر و مادر به مشروبات الکلی, مواد مخدر و قمارآنها.
2- اخلاق نادرست و فحشا و سوشهرت داشتن پدر و مادر.
3-مبتل شدن به بیماری هایی که مربوط به اعصاب و روان است.
4-سوء استفاده کردن از طفل یا اجبار نمودن او انجام کارهایی غیراخلاقی مانند گدایی کردن یا قاچاق و غیره.
5-ضرب و جرح خارج و زدن فرزند برای دفعات متعدد و خارج از حد متعارف.
شرایط سلب حضانت فرزند از پدر:
طبق قانون حضانت فرزندان تا هفت سالگی با مادر و پس از آن با پدر می باشد. اما گاهی در برخی موارد به دلیل مصلحت طفل ممکن است حضانت از پدر سلب شود،این موارد شامل:
- اخلاق نادرست و زیان آور پدر
- اعتیاد داشتن پدر به الکل قمار و مواد مخدر زیان آور
- وجود اختلالات روانی آسیب زا در پدر که در پزشکی قانونی تشخیص داده می شود.
- سوء استفاده جنسی از کودک و یا اجبار او به انجام مشاغل ضد اخلاقی
- ضرب و جرح وزدن بیش از حد کودک
- محکومیت پدر به مجازات حبس به طوری که دیگر توانایی نگهداری از فرزند را نداشته باشد.
البته فقط این موارد نیست و هر موردی که از نظر قانون گذار سبب سورفتار با طفل شود و به نگهداری صحیح او آسیب برساند باعث سلب حضانت پدر می شود.
گرفتن حضانت فرزند از مادر:
طبق قانون مدنی زمانی حضانت از مادر سلب می شود که مادر دارای اعتیاد زیان آور، شهرت داشتن به فساد و فحشا، بیماری روانی و غیره باشد.پس در صورتی که پدر یا خویشاوندان درجه یک، یکی از این موارد را مشاهده کنند می توانند در دادگاه دعوای سلب حضانت از مادر را مطرح کنند و دادگاه به این درخواست رسیدگی می کند و در صورتی که تشخیص دهد مادر شرایط نگهداری از کودک و صلاحیت لازم را ندارد، حضانت فرزند را از او سلب می کند.
از جمله این شرایط می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داشتن سلامت عقل و روان
- عدم ابتلا به بیماری های واگیردار
- داشتن توانایی جسمی و عملی لازم برای نگهداری از کودک
- عدم ازدواج مادر
- مسلمان بودن، مطابق با ماده 1192 قانون مدنی کافر شدن یکی از والدین سبب سلب حضانت از او می شود.
- داشتن شایستگی اخلاقی
- تهیه محل سکونت امن و ثابت برای کودک
قابل ذکر است که عدم تمکین زوجه علیرغم صدور حکم قطعی مبنی بر الزام به تمکین، موجب سلب صلاحیت وی برای حضانت فرزندانش نمی شود.
حق حضانت در صورت فوت یکی از والدین با چه شخصی است:
طبق قانون مدنی در صورت فوت یکی از پدر یا مادر حضانت با دیگری است بنابراین با فوت پدر نگهداری طفل با مادر و در صورت فوت مادر نگهداری و حضانت طفل با پدر است. اما در صورت فوت پدر ولایت بر طفل بر عهده پدربزرگ پدری است ولی نگهداری و حضانت او با مادر می باشد.و تنها زمانی پدر بزرگ می تواند سلب حضانت مادر را بخواهد که ثابت کند نگهداری و مراقبت او به صلاح و مصلحت فرزند نیست و مادر فاقد صلاحیت لازم است.قانون حمایت خانواده در این مورد می گوید: حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان، دادن حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.