اثبات نسب
اثبات نسب چیست:
زمانی که زن و مردی با یکدیگر پیوند زناشویی می بندند و ازدواج می‌کنند،هر فرزندی که از آنها متولد شود و ناشی از این ازدواج باشد را اصطلاحا نسب می گویند.در لغت نسب به معنای رابطه خویشاوندی و نژاد می باشد و در حقوق به ارتباط دو شخص که از نسل همدیگر یا بعدی خود می باشد گفته می شود مانند رابطه پدر با فرزند یا خواهر با برادر.
نسبی مشروع است که از طریق ازدواج قانونی و مشروع زن و شوهر باشد.حالیه ارتباط خونی فرزندان با پدر و مادر با اثبات نسب ممکن است.
انواع نسب:
نسب می تواند ناشی از لقاح طبیعی باشد و یا لقاح مصنوعی،که در لقاح طبیعی نسب به سه طریق ایجاد می شود:
1-نسب مشروع:نسبی که در زمان زندگی مشترک زن و مرد اتفاق افتاده باشد یعنی رابطه ی زناشویی آنها در زمان زوجیت باعث ایجاد نطفه شده باشد.
2-نسب نامشروع:نسبی که زن و مرد بدون هیج محرمیتی با یکدگیر نزدیکی کنند و نطفه ای ایجاد گردد و اگر پس از ایجاد نطفه بین زن و مرد محرمیت ایجاد شود تاثیری در نطفه ی به وجود آمده ندارد و نطفه نامشروع می باشد.
3-نسب شبهه:ممکن است دو نفر با یکدیگر اشتباه رابطه برقرار کنند و اگر هر دو در هنگام نزدیکی در اشتباه باشند طفل به هر دو شخص منتسب می شود و اگر یکی در اشتباه باشد نسبت به او منتسب می شود و به دیگری نامشروع است.
دعوای اثبات نسب:
برای طرح دعوای اثبات نسب، فردی که خواهان این دعوا است باید رابطه زوجیت یعنی زن و شوهر بودن پدر و مادر خود را ثابت کند و رسیدگی به این موضوع با دادگاهی است که دعوای اثبات نسب در آن جریان دارد.اثبات نسب در این خصوص می تواند به دو نوع اثبات نسب مادری و اثبات نسب پدری تقسیم شود.
1-اثبات نسب در خصوص نسب مادری:در این مورد مادر باید قبلا در زمان زوجیت شرعی فرزندی به دنیا آورده باشد و او همان فرزندی باشد که رسیدگی به اثبات نسب او تقاضا شده است.
2-اثبات نسب در خصوص نسب پدری:در این مورد تاریخ نزدیکی زن و شوهر تا به دنیا آمدن فرزند نباید کمتر از شش ماه یا بیشتر از ده ماه گذشته باشد.
نکات طرح دعوای اثبات نسب:
1-صلاحیت رسیدگی به این دعوا با دادگاه خانواده محل اقامت خوانده می باشد.
2-این دعوا یک دعوای غیرمالی است.
3-این دعوا به طرفیت پدر و مادر و در صورتی آنها فوت کرده باشند به طرفیت کلیه وراث اقامه می شود.
اثبات ادعای اثبات نسب:
1-اماره فراش:اثبات ادعای خواهان جهت اثبات نسب می تواند با دلایلی مانند اماره فراش(ماده 1158 قانون مدنی)باشد که اگر رابطه زوجیت مسلم شد و زن و شوهر با یکدیگر ازدواج کرده بودند طفل متعلق به پدر است و اگر شوهر به هر دلیلی منکر این مسئله شود باید ادعای خود را اثبات کند.
2-شهادت شهود:اگر حداقل دو نفر دیده باشند که زن و شوهر به صورت شفاهی عقد کرده اند و یا شهادت دهند فرزند از این زن متولد شده است،می توانند در دعوای اثبات نسب شهادت دهند.
3-اقرار:زمانی اقرار پدر به اینکه طفل متعلق به او است زمانی صحیح می باشد که تحقق نسب عادتا و قانونا ممکن باشد و کسی که نسب به او الحاق شده تایید کند.
4-اثبات نسب مادری:اثبات اینگونه نسب ساده تر است چراکه دوران زایمان و بارداری قابل انکار نمی باشد و این مورد در خصوص مردان به دلیل آزادی در ازدواج موقت سختتر می باشد که با موارد دیگر مانند ازمایش دی ان ای امکان پذیر است.
5-سند ولادت(شناسنامه):یکی از دیگر روش های اثبات نسب اخذ شناسنامه برای فرزند می باشد مگر اینکه در آن تحریفی رخ داده باشد.
آزمایش DNA برای اثبات نسب:
یکی از روش های قانونی جهت اثبات نسب آزمایش دی ان ای است،در این روش هر سه نفر یعنی فرزند،پدر و مادر مورد بررسی قرار می گیرند اما ارزش قضایی این آزمایش در اثبات نسب با قاضی دادگاه است و طرفین باید دستورات دادگاه از جمله قرار کارشناسی و جلب نظریه پزشکی قانونی را در فرایند دادرسی اجرا کنند،در نتیجه امتناع خواندگان از انجام این آزمایش نشانه ای در جهت اثبات نسب تلقی می شود.
اماره قانونی چیست:
یکی از راه‌های اثبات نسب اماره قانونی است. یعنی اگر نوزادی که به دنیا میاید بین 6ماه تا 10ماه بعد از ازدواج زن و شوهر باشد نسب پدری و نسب مادری را به صورت قانونی دارا می باشد.اما اگر مادر بعد از جدایی مجددا ازدواج نکرده باشد و فرزند تا ده ماه پس از جدایی متولد شود آن طفل متعلق به شوهر است اما اگر زن مجددا پس از انحلال نکاح ازدواج کند و پس از آن نوزادی متولد شود دو فرض می توان در نظر گرفت،اول اینکه اگر از جدایی از همسر اول ده ماه نگذشته باشد و تاریخ ازدواج دوم به شش ماه رسیده باشد،فرزند طبق اماره قانونی برای همسر دوم است دوم اینکه اگر خلاف این ثابت شود و مشخص نشود طفل از کدام شوهر است، باید آزمایشات پزشکی انجام داد.
اثبات نسب فرزند نامشروع :
در صورتی که اثبات شود فرزند حاصل رابطه نامشروعمی باشد،نسبت دادن این نوزاد به پدر غیرقانونی است چرا که حاصل رابطه غیرقانونی و نامشروع زن و شوهر است اما این مرد به عنوان پدر عرفی نوزاد وظیفه به پرداخت نفقه ی او دارد و باید علاوه بر اخذ شناسنامه برای نوزاد هر ماه نفقهی او را نیز بپردازد.
دعوای مادر کودک برای اثبات نسب پدر :
یکی از موارد زیادی که در اثبات نسب رخ می دهد همین مورد است که فرزندی از مادر متولد می شود که در برابر آن مادر رابطه ی مادر فرزندی محرز است اما در خصوص پدر نوزاد شک و تردید وجود دارد.در این صورت طبق قاعده فراش اگر از زمان انعقاد نطفه تا تولد نوزاد بین زن و مرد رابطه زوجیت بوده باشد و این موضوع محرز شود اثبات نسب تایید شده و طفل برای شوهر است.
قاعده فراش چیست:
طبق قانون مدنی: طفل متولد در زمان زناشویی متعلق به شوهر است مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از 6 ماه و بیشتر از 10 ماه نگذشته باشد.
برابر این قاعده زن و شوهری که با یکدیگر زندگی می کردند و می توانستند صاحب فرزند شوند طفلی که متولد می شود برای زن و شوهر است و پدر نمی تواند منکر این شود که نوزاد برای او نمی باشد،یعنی طبق قاعده فراشاگر شوهر ادعا کند که نوزاد حاصل رابطه نامشروعاست و فرزند او نمی باشد می تواند از قاعده لعانیا همان نفی بلداستفاده کند.
لعان چیست؟
زمانی که طبق قاعده فراش نوزاد برای مرد باشد اما شوهر مطمئن باشد که نوزاد متولد شده برای او نیست و نسب او را متعلق به خودش نداند،تنها راه اثبات نفی نسب قاعده فقهی لعاناست.یعنی مرد ادعای زنای همسر خود و رابطه ی نامشروع او را دارد که آثار آن در مواد 882 و 883 و 1052 و 1362 قانون مدنی ذکر شده است.